????? ??? ????
??????? ????? ??? ????
سجاده فرش مسجد معمولا با توجه به ابعاد مسجد به صورت رول بافته می‌شود که هنگام نصب آن، از یک دیوار مسجد تا دیوار مقابل به آن پهن می‌گردد و کاملا به سمت قبله قرار می‌گیرد. به طور کلی طرح‌های فرش سجاده ای مسجد شامل نقش‌های اسلیمی و تذهیب و همینطور نقش‌مایه‌های گل و بوته می‌باشند که این موارد در طراحی‌های سنتی ایرانی نظیر کاشیکاری‌های در و دیوار‌‌های مساجد نیز به وفور یافت می‌شوند. جدا از نقش‌های روی فرش مساجد، به لحاظ ساختاری می‌توان طرح‌های فرش سجاده‌ای را به 3 دسته‌ی اساسی تقسیم‌بندی کرد: طرح‌های دارای نقش
محراب، طرح‌های تشریفاتی دارای حاشیه (بدون محراب)، طرح‌های بدون حاشیه و بدون محراب
مقایسه‌ی طرح‌های سجاده فرش
همه‌ی طرح‌های فرش سجاده ای مساجد از نظر موضوع و نقش‌مایه یکی هستند که بیش‌تر بر اساس نوع مکان مذهبی و یا سلیقه‌ی خریداران (هیات امنا) یکی از طرح‌های محرابی، تشریفاتی و یکپارچه انتخاب می‌شوند؛ به طور مثال برای مساجد معمولا طرح فرش محرابی، برای حسینیه‌ها فرش تشریفاتی و برای امامزاده‌ها فرش یکپارچه انتخاب می‌شود. در صورتی که این طرح‌های سجاده فرش را کنار هم ندیده‌اید، بهتر است که فیلم چند ثانیه‌ای از فرش محرابی و غیر محرابی که در لینک زیر قرار داده شده را مشاهده کنید تا مقایسه‌ی درستی از طرح‌های فرش مسجدی داشته باشید:
https://pariscarpet.com/tarh-sajadeh-farsh-masjed/
طرح سجاده فرش محرابی
فرش محرابی همانطور که از نام آن مشخص است دارای یک طرح محراب مسجد (طاق محراب) یا یک طرح گنبدی شکل می‌باشند که هر دو طرف این محراب توسط چراغدان (قندیل)، ستون و سرستون‌هایی احاطه گردیده است؛ به طور کلی می‌توان گفت که طرح فرش سجاده محرابی برگرفته شده از خود مساجد می‌باشد یعنی یک گنبد و دو گلدسته در اطراف آن که نمای کلی و اصلی تمامی مساجد چه در داخل ایران و چه در خارج از ایران می‌باشد.
مزایا و معایب سجاده فرش محرابی
از جمله ویژگی‌های فرش مسجدی محرابی می‌توان به نظم و فاصله‌ی ایجاد شده بین نمازگزاران اشاره کرد که در واقع هر یک محراب، مخصوص یک نمازگزار می‌باشد (مانند سجاده نماز تکی) و به نسبت فرش‌های غیرمحرابی آراستگی و سازماندهی بهتری را در مساجد ایجاد می‌کند.
از معایب فرش نماز محرابی می‌توان گفت که پرتی بیش‌تری نسبت به فرش‌های بدون محراب دارد؛ هنگام بافت باید یک طرح محراب کامل بافته شود ولی هنگام نصب در مسجد مقداری از محراب آخر فرش بریده شود که البته معمولا این پرتی‌های فرش سجاده را می‌توانید در مکان‌های دیگر مسجد نظیر راه پله و یا منبر مسجد استفاده کرد تا هدر رفتی نداشته باشید.
طرح فرش تشریفاتی
در واقع فرش تشریفاتی همان فرش کناره محسوب می‌شود که بیش‌تر برای فضاهایی کاربرد دارد که دارای عرض بسیار کم و طول زیادی هستند.
تفاوت بین فرش تشریفاتی مسجد و نوع معمولی آن که در خانه یا سالن‌های تشریفات می‌بینید، مربوط به حاشیه‌ی فرش‌ها می‌باشد؛ در فرش‌های تشریفات معمول 2 حاشیه در کناره‌های آن دیده می‌شود در حالیکه برای فرش مسجد تشریفاتی فقط یک حاشیه در نظر گرفته می‌شود و از آن حاشیه معمولا برای قرار دادن جای مهر نمازگزاران استفاده می‌گردد.
مزایا و معایب فرش بدون محراب تشریفاتی:
فرش طرح تشریفاتی بدون محراب برای مکان‌های مذهبی که فضای کم‌تری دارند و تعداد نمازگزاران بسیار زیاد هستند بهتر است، چون سجاده فرش محرابی معمولا یک فاصله‌ی هر چند کوچک را بین نمازگزاران ایجاد می‌کند ولی در فرش سجاده ای تشریفاتی این محدودیت وجود ندارد. به طور یکلی نظم و ترتیبی که در حالت فرش نماز محرابی وجود دارد و همه‌ی نمازگزاران بر روی آن دقیقا پشت سر هم قرار می‌گیرند، در فرش مسجد تشریفاتی ممکن است اینگونه نباشد.
سجاده فرش مسجد یک تکه
این نوع فرش ماشینی سجاده ای از نظر ساختاری کاملا شبیه به فرش سجاده تشریفاتی می‌باشد با این تفاوت که حاشیه‌ی کناری از آن حذف می‌شود تا از کنار هم قرار گرفتن رول‌های فرش ماشینی، طرح‌های ترنج هر رول با یکدیگر کامل گردد و دقیقا مانند یک فرش یک تکه به نظر برسد. البته این نکته را باید ذکر کنیم که برخی از فرش‌های سجاده ای یکپارچه‌ای که بیش‌تر در مساجد لاکچری کشورهای عربی مشاهده می‌کنید، با بزرگترین سایز بافته می‌شوند و سپس توسط رفوگرهای حرفه‌ای به یکدیگر کاملا متصل می‌شوند که از نظر اقتصادی اصلا مقرون به صرفه نیستند. این نوع سجاده فرش مسجد لاکچری و گران‌قیمت در ایران خیلی کم استفاده می‌شود چون جدای از قیمت، شستشو و نگهداری از فرش سجاده اینچنینی بسیار مشکل است.
مزایا و معایب فرش سجاده یکپارچه:
از مزایای این طرح می‌توان به یکدست بودن آن اشاره کرد که شبیه به فرش یک تکه به نظر می‌رسد؛ مانند طرح‌های کاشیکاری قدیمی و سنتی که از کنار هم قرار گرفتن آن‌ها فضایی روحانی و معنوی را به ارمغان می‌آورد. این طرح به دلیل نداشتن هیچ گونه حاشیه‌ی کناری، در واقع جای مهر مشخص شده برای نمازگزاران ندارد که از معایب اصلی این طرح به شمار می‌رود؛ البته از این طرح یکپارچه خیلی کم و به ندرت برای فرش سجاده ای مساجد استفاده می‌شود و بیش‌تر مخصوص مکان‌های مذهبی نظیر امامزاده‌ها بافته می‌شود.
source: www.pariscarpet.com